معمولا بعد از زایمان مادران تمام تمرکز خود را روی نوزادشان می‌گذارند، به مراقبت های بعد از بارداری توجه‌ای نمی‌کنند و از خودشان غافل می‌شوند. توجه داشته باشید که مادران به یک سری مراقبت‌های ویژه برای سلامتی روحی و جسمی خود نیازمند هستند. با انجام مراقبت های بعد از بارداری می‌توان کمک موثری به بهبود سریع مادر کرد و از بروز عوارض جانبی بارداری پیشگیری کرد.
مراقبت های تغذیه‌ای بعد از بارداری
↑مادران پس از زایمان خون زیادی از دست می‌دهند، با این وجود می‌توانند با رعایت رژیم اصولی و مراقبت های بعد از بارداری از نظر تغذیه، این خون از دست رفته را جبران کنند. همچنین ممکن است وزن مادران پس از دوران بارداری افزایش یا کاهش پیدا کند، به همین دلیل باید از رژیم غذایی اصولی و درستی استفاده کرد تا به اندام و وزن ایده آل و دلخواه رسید.
بعضی از مواد غذایی مناسب و ضروری برای مادران عبارتند از:
- ماهی سالمون و قزل آلا 2 بار در هفته
- مواد غذایی دارای فیبر بالا مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و سبزیجات
- میوه‌هایی مانند انواع توت‌ها و پرتقال در میان‌وعده.
- انجیر خشک، برگۀ زردآلو یا هلو
- لبنیات کم‌چرب (برای جذب کلسیم)
- اضافه کردن روغن زیتون به غذاها و سالاد و غذاها
- نوشیدن آب میوه خانگی و مایعات زیاد
توجه داشته باشید که برعکس عموم، کاچی غذای بسیار چربی بوده به همین دلیل برای روزهای پس از زایمان غذای مناسبی نیست.
داروها و مکمل‌ها
↑در دوران بارداری معمولا داروهای تقویت کننده همچون قرص کلسیم، آهن و سایر مواد پروتئینی استفاده می‌شود. پس از این دوران نیز برای انجام مراقبت های بعد از بارداری نباید مصرف داروها را قطع کرد. لازم به ذکر است که شرایط جسمی و بدنی هر شخصی با شخص دیگر متفاوت است، به همین دلیل زیر نظر پزشک متخصص باید از این دورها استفاده کرد و به هیچ عنوان نباید بدون تجویز پزشک داروی مصرف کرد. 5 ماده مقوی و مغذی که به عنوان مکمل برای بانوان بعد از زایمان تجویز می‌شوند عبارتند از:
- ویتامین B12 برای رشد مناسب گلبول‌های قرمز خون، تولید انرژی و کمک به تشکیل DNA بدن مورد نیاز است.
- آهن (مهم است که آهنی را که در طول زایمان از دست داده‌اید دوباره جایگزین کنید.)
- DHA که یک اسید چرب امگا 3 است.
- ویتامین D
- کولین
مراقبت های بعد از بارداری از نظر بهداشتی
↑دیگر اقدامات مهم برای انجام مراقبت های بعد از بارداری، مراقبت‌های بهداشتی بود که بر روی سلامت جسمی مادر و نوزاد بسیار موثر است. توجه داشته باشید که رعایت نکردن مراقبت های بهداشتی بعد از زایمان ممکن است با خود بیماری‌ها و مشکلات جدی‌ای به همراه داشته باشد.
عدم برقراری رابطه جنسی
↑پس از زایمان تا چهل روز، داشتن خونریزی و ترشحات امری طبیعی است. توجه داشته باشید که در این مدت برقرار کردن رابطه جنسی موجب بروز عفونت می‌شود، به همین دلیل توصیه می‌شود تا چهل روز برای انجام مراقبت های بعد از بارداری رابطه جنسی برقرار نکنید.
نگهداری از بخیه‌ها
↑یکی دیگر از مراقبت های بعد از بارداری نگهداری از بخیه‌ها است. حتما برای نگهداری از بخیه اصول بهداشتی را رعایت کرده تا از بروز عفونت و مشکلات جدی مربوط به آن جلوگیری نمایید. موارد زیر را به منظور نگهداری صحیح از بخیه‌های شکم در زایمان طبیعی رعایت نمایید:
- گذراندن چندین ساعت از روز بدون لباس برای هوا خوردن زخم
- ننشستن بر روی بخیه‌ها
- نشستن بر روی لگن تمیزی از محلول آب و بتادین چند دقیقه در روز
- شستشوی زخم با آب ولرم پس از دستشویی و خشک کردن آن با سشوار و حوله نرم و تمیز
- دستکاری نکردن زخم
- برای جلوگیری از باز شدن بخیه‌ها، بهتر است تا خوب شدن زخم، روی یک بالش طبی حلقوی بنشینید.
- استفاده از کرم، پماد یا لوسیون بدون مشورت با پزشک
- نایستادن در روزهای اول زیاد روی پاها
- بهتر است از توالت ایرانی استفاده کنید.
موارد زیر را نیز پس از زایمان برای رعایت بهداشت باید رعایت کنید:
- پد کثیف را بردارید و پد تمیز را از جلو به عقب جایگزین کنید.
- نوار بهداشتی خود را پس از هر بار تخلیه یا دفع مدفوع یا حداقل چهار بار در روز تعویض کنید.
- هر بار که حمام می‌روید یا پدرا عوض می‌کنید، دستان خود را به خوبی بشویید.
استفاده از شکم بند
↑پس از زایمان طبیعی می‌توان از شکم بند استفاده کرد تا شکم جمع شده و به حالت قبل از زایمان برگردد. استفاده از شکم بند یکی از بهترین مراقبت های بعد از بارداری که کمر درد را نیز کاهش می‌دهد. 2 نوع شکم‌بند به نام گن و کمربند وجود دارد. معمولا استفاده از گن در دوران پس از زایمان پیشنهاد نمی‌شود، ولی از کمربند پهن که دور شکم بسته می‌شود می‌توان در این دوران استفاده کرد. این کمربند از زیر شکم تا بالای شکم را به خوبی می‌پوشاند. ولی توجه داشته باشید که هنگام استفاده از این شکم‌بند، فشاری به شکم وارد نگردد.
خستگی پس از زایمان طبیعی
↑ممکن است بعد از زایمان، مادر نظر روحی و جسمی احساس خستگی کنید. داشتن خواب و استراحت کافی برای بهبود بدن مادر و توانایی برای مراقبت از نوزاد بسیار ضروری است.
خالی نگه داشتن مثانه برای کاهش درد انقباضات رحمی
↑در دوران بارداری انقباضات رحمی شدید بوده و که این انقباضات امکان دارد که پس از زایمان نیز تا چندین وقت ادامه داشته باشد. نگه داشتن ادرار موجب آسیب دیدن و کشیدگی بیش از اندازه مثانه شده و با عوارض زیر همراه است:
- کبودی، درد و یا درد در قسمت لگن، مخصوصا اطراف مجرای ادرار (لوله ادرار)
- فشار بر کف لگن و مثانه حین زایمان
در نتیجه به منظور انجام مراقبت های بعد از بارداری، کاهش درد و انقباضات رحمی بهتر است مثانه را خالی نگه دارید.
بی اختیاری ادرار
↑عضلات کف لگن از مثانه، رحم و راست روده حمایت می‌کند، بارداری این عضلات را کشیده می‌کند و یا به آن‌ها آسیب می‌کند. دلیل بی‌اختیاری ادرار، مخصوصا در خانم‌های جوان پس از زایمان همین مسئله بوده که ممکن است موجب نشت چندین قطره ادرار هنگام خنده، عطسه و یا سرفه شود. معمولا این مشکلات طی چندین هفته برطرف می‌شود، ولی امکان دارد که اثرات آن در دراز مدت هم مشاهده شود.
برای بهبود سریع‌تر این مشکل و انجام مراقبت های بعد از بارداری می‌توانید تمرینات عضلات کف لگن (Kegels) را انجام دهید. این تمرینات عضلات کف لگن را تقویت کرده و مثانه را کنترل می‌کند. می‌توانید در این مدت از نوارهای بهداشتی نیز استفاده کنید.
مراقبت از خونریزی بعد از زایمان طبیعی
↑معمولا پس از گذشت 10 روز خونریزی کاهش پیدا می‌کند و امکان دارد این خونریزی تا شش هفته بعد از زایمان نیز به صورت لکه بینی و خفیف ادامه داشته باشد. در کل برای جلوگیری از خونریزی باید برخی از مراقبت های بعد از بارداری را رعایت کرد که عبارتند از:
- استفاده از نوار بهداشتی‌های بزرگ و ساده و بزرگ (بدون رویۀ مشبک یا پودر جاذب)
- هرگز از تامپون استفاده نکنید، چون ممکن است موجب بروز عفونت شود.
- نوار یا پد بهداشتی را هر 2 الی 4 ساعت یک بار عوض کنید.
توجه داشته باشید که لباس زیرهای تنگ همراه با نوار بهداشتی، مانع رسیدن هوا به زخم شده، به همین دلیل سرعت فرایند روند خوب شدن زخم را کاهش می‌دهد.
مراقبت های بعد از بارداری از نظر روحی
↑توجه داشته باشید که مراقبت های بعد از بارداری فقط به مراقبت‌های جسمی محدود نشده و مراقبت‌های روحی هم بسیار حائز اهمیت است. بیشتر مادران فکر می‌کنند که پس از تولد نوزادشان، شادی و لذت توصیف ناپذیری را تجربه خواهد کرد دچار ناراحتی و غم نمی‌شوند. ولی این تصور در بیشتر مواقع غلط است. یکی از متداول‌ترین مشکلات روحی افسردگی پس از زایمان بوده که اکثر مادران آن را تجربه خواهند کرد.
افسردگی بعد از زایمان
↑بعضی از مادران تا 1 سال بعد از زایمان خود افسردگی را تجربه خواهند کرد. جالب است بدانید که پدران نیز در بعضی موارد دچار این افسردگی می‌شوند. این افسردگی به صورت تدریجی و ناگهانی ظاهر می‌شود، شدت آن نیز دقیقا درست همانند دیگر انواع افسردگی است. توجه داشته باشید که این یک مشکل را نباید بی اهمیت جلوه داد و باید مراقبت های بعد از بارداری را برای برطرف کردن آن انجام داد.
دلایل افسردگی بعد از زایمان
↑افسردگی پس از زایمان به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد، ولی ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد که عبارتند از:
- نداشتن حامی عاطفی (همسر، دوست صمیمی و خانواده)
- وقوع حوادث استرس‌زا مانند از دست دادن عزیزان
- ابتلا به اختلالات روانی در دوران بارداری
- احساس نگرانی و خجالت در مورد اندام خود پس از زایمان
- ترس از مرگ ناگهانی نوزاد
علائم و نشانه های افسردگی بعد از زایمان
↑بیشتر بانوان در هفته نخست پس از بارداری، احساس اضطراب و خستگی می‌کنند. این احساس به اندوه بعد از زایمان معروف است که حدود 2 هفته پس از زایمان از بین می‌رود. در صورتی که این شرایط بیش از 2 هفته طول کشید، تبدیل به افسردگی پس از بارداری خواهد شد. توجه داشته باشید، احتمال مبتلا شدن به افسردگی پس از زایمان تا 1 سال پس از بارداری نیز ممکن است رخ دهد. نشانه‌های این افسردگی عبارتند از:
- اختلال در خواب
- گریه بی‌دلیل
- عدم لذت
- احساس غم و اندوه
- احساس خستگی
- عدم تمایل به برقراری ارتباط با دیگران
- عدم ارتباط عاطفی با نوزاد
- بی‌اشتهایی
- عدم تمرکز
- احساس ناامیدی، گناه و سرزنش
- غفلت کردن از خود و عدم رسیدگی به ظاهر خود
- احساس نگرانی بیش‌ازحد در مورد سلامتی نوزاد
درمان افسردگی بعد از بارداری
↑افسردگی پس از بارداری درست همانند دیگر بیماری‌ها و مشکلات روحی قابل درمان است، ولی امکان دارد که اندکی زمانن بر باشد. برای درمان این بیماری راه‌های متفاوتی وجود دارد که عبارتند از:
درمان‌های خودیاری و حمایتی
↑برای درمان افسردگی و انجام مراقبت های بعد از بارداری با این روش، مادر می‌بایست با اطرافیان نزدیک خود ارتباط داشته، برای خود وقت گذاشته و کارهایی را که موجب سرگرمی و لذتش شده و به آن‌ها علاقه دارد را انجام دهد. برخی از این کارهایی که آرامش نسبی به مادر می‌دهد عبارتند از:
- دوش آب گرم
- پیاده روی
- دورهمی با دوستان
- تماشای فیلم
- گوش دادن به موسیقی
این مراقبت های بعد از بارداری بیماری مادر را بهبود داده و کمک شایانی به تقویت روحیه او می‌کند.
درمان روان شناختی
↑یکی دیگر از روش‌های موثر برای انجام مراقبت های بعد از بارداری و درمان افسردگی بعد از زایمان، درمان روان شناختی است. این درمان می‌بایست توسط پزشک متخصص انجام شود. رفتار درمانی یکی از بهترین روش‌های درمان روانشناختی بوده هدف از انجام آن، تغییر رفتارهای منفی به مثبت و ایجاد مثبت اندیشی است. درمان بین فردی از دیگر روش‌های درمان آن بوده که مشکلات مربوط به روابط بیمار با اعضای خانواده و دوستان صمیمی در آن بررسی می‌شود.
دارو درمانی
↑اگر مادر دچار افسردگی شدیدی شده باشد و به روش درمان روانشناختی تمایلی نشان ندهد، امکان دارد پزشک برای او داروی مخصوص تجویز نماید. داروهای مخصوص ضد افسردگی مواد شیمیایی که در مغز وجود دارد را به تعادل رسانده و به صورت چشمگیری موجب بهبود خلق و خوی بیمار شده و قادر به درمان بی‌خوابی و عدم تمرکز نیز می‌باشد.
جمع بندی
↑مادران پس از زایمان به صورت ویژه‌ای به مراقبت های بعد از بارداری نیاز دارند. بعد از زایمان اکثر توجهات روی نوزاد بوده امکان دارد اطرافیان از نیازهای روحی و جسمی مادر غافل شوند. با رعایت کردن برخی موارد از جمله همدلی، حمایت و توجه می‌توان به سلامت این دوران را گذراند. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.