پر کردن دندان چیست؟ مزایا و معایب و انواع مواد مورد استفاده

پر کردن دندان یک روش‌ برای ترمیم دندان بوده که دندان‌های آسیب دیده، شکسته و پوسیده را احیا و بازیابی می‌کند. دندان را می‌توان با مواد مختلفی پر کرد تا علاوه بر برگرداندن عملکرد طبیعی دندان، ظاهر مطلوبی نیز به آن داد. دندانپزشک پیش از پر کردن حفره دندان، محل پوسیده را ضد عفونی و تمیز کرده و بعد از آن بافت پوسیده دندان‌ها را جدا کرده و حفره دندان را با مواد پرکننده پر می‌کند. ماده پرکننده مورد استفاده از جنس‌های مختلفی می‌تواند باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا انواع مواد پر کننده دندان را معرفی کرده و مزایا و معایب آن را مورد بررسی قرار دهیم.

پر کردن دندان‌ها با نشانه‌ها و علائم متعددی همراه است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• وجود لکه‌های تیره روی دندان
• گیر کردن غذا میان نواحی خاصی از دندان
• وجود حفره و سوراخ بر روی دندان که می توان آن را با چشم دید یا با زبان حس کرد.
• حساسیت به نوشیدنی‌ها و غذاهای گرم و سرد
• پوسیدگی دندان
• دندان قروچه مکرر و ساییده شدن سطوح جونده دندان‌ها
• شکستگی، لب پرشدگی یا زبری و تیزی برخی سطوح دندان.
• هنگام نخ دندان کشیدن بعضی از بخشهای دهان خیلی درد می گیرد.
• لق شدن، ترک دندان یا شکستن
• سر رسیدن عمر پرکردگی قدیمی

در صورتی که با یکی از نشانه‌های بالا رو به رو شدید حتما به دندانپزشک مراجعه کنید، چون احتمال دارد که به پر کردن دندان خود نیاز داشته باشید.

• هر آنچه که باید در مورد عصب کشی دندان بدانید!
• بلیچینگ دندان چیست؟ بهترین روش برای سفید کردن دندان‌ها
• خدمات دندانپزشکی درمانگاه فاطمیه (عصب کشی، جراحی، کامپوزیت و … )

اگر می‌خواهید بدانید که مراحل و فرایند پر کردن دندان چگونه است در ادامه با ما همراه باشید.

• ابتدا دندانپزشک برای بی حس کردن اطراف دندان‌های پوسیده از بی‌حس کننده موضعی استفاده می‌کند.
• سپس دندانپزشک با کمک لیزر و یا یک مته ناحیه پوسیده را از بین می‌برد.
• بعد از حذف ناحیه پوسیده، این ناحیه را مورد بررسی و آزمایش قرار داده تا از برداشتن تمام پوسیدگی‌ها اطمینان حاصل کند.
• پس از حذف پوسیدگی به طور کامل، دندانپزشک حفره دندان ر مواد زائد و باکتری‌ها به طور کامل پاک می‌کند تا برای پر کردن دندان فضا را آماده‌سازی کند.
• در صورتی که پوسیدگی به ریشه دندان نزدیک باشد، امکان دارد ابتدا دندانپزشک یک لاینر از رزین کامپوزیت، گلاس آینومر و یا سایر مواد به منظور حفاظت از عصب درون حفره بسازد.
• در آخر نیز بعد از پر کردن دندان، دندان را پولیش کرده و مراحل را تکمیل می‌کند.

در صورتی که مواد همرنگ با دندان برای پر کردن دندان مورد استفاده قرار بگیرد، مراحل انجام آن اندکی متفاوت بوده و به شکل زیر است:

• بعد از رفع پوسیدگی دندان توسط دندانپزشک و تمیز کردن حفره دندان، به شکل لایه لایه مواد پرکننده‌ای که همرنگ دندان است را بر روی دندان قرار می‌دهد.
• بعد از ن از لیزر و یا نور مخصوصی برای سفت شدن و خشک‌ کردن مواد استفاده می‌کند.
• پس از تمام شدن فرآیند لایه‌گذاری و خشک شدن آن، دندانپزشک مواد همرنگ را مانند کامپوزیت به صورت دلخواه شکل داده و پس از برش قسمت‌های اضافی و قسمت نهایی مواد سفت شده را صیقل می‌دهد.

برای پر کردن دندان‌ها از مواد مختلفی، با توجه به حفره دندان، محل پوسیدگی و شرایط مراجعه کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. می‌توان دندان‌ها را مواد غیر همرنگ و یا همرنگ پر کرد. بعضی از موادی که برای پر کردن دندان استفاده می‌شود همرنگ دندان بوده و معمولا از آن‌ها برای پر کردن دندان‌هایی که هنگام خندیدن و صحبت کردن معلوم می‌شود استفاده می‌شود. متاسفانه این مواد همرنگ دندان دوام و مقاومت کمتری نسبت به فلزات غیر همرنگ دارند. مواد همرنگ دندان که برای پر کردن دندان‌ها استفاده می‌شود عبارتند از:

• سرامیک
• کامپوزیت
• گلاس آینومر

برای دندان‌هایی فشار جویدن روی آن‌ها است و بیشتر از سایر دندان‌ها تحت فشار هستند، از مواد فلزی که همرنگ دندان‌ها نیستند استفاده می‌شود. این مواد فلزی ماندگاری و دوام بالایی داشته و بسیار محکم هستند ولی جلوه قشنگی روی دندان‌ها ندارند. در نتیجه از آن‌ها برای دندان‌هایی که در معرض دید هستند مانند دندان‌های جلویی استفاده نمی‌شوند، ولی برای دندان‌هایی که تحت فشار هستند و کمتر دیده می‌شوند مانند دندان‌های آسیاب از این مواد استفاده می‌شود که عبارتند از:

• آمالگام
• طلا

در ادامه به بررسی انواع مواد پر کننده همرنگ و غیرهمرنگ می‌پردازیم:

مواد پر کننده‌ سرامیکی معمولا از پرسلن ساخته شده و دارای مزایای زیر است:

• مقاومت بالاتر در مقابل لکه گیری نسبت به کامپوزیت
• ظاهر طبیعی‌تر نسبت به کامپوزیت
• دوام بالا (حدود 15 سال)
• همرنگ بودن با دندان
• زیبایی شناسی
• تطبیق پذیری
• حفظ ساختار اصلی دندان

معایب این مواد نیز عبارتند از:

• هزینه بالا (به اندازه پر کردن دندان با طلا) نسبت به کامپوزیت

مواد پرکننده کامپوزیت از ترکیب شیشه، رزین اکریلیک و کوارتز ساخته شده است. کامپوزیت همرنگ دندان‌ها ساخته شده به همین دلیل برای دندان‌هایی که قابل دیدن هستند استفاده می‌شود. از آنجایی که کامپوزیت همرنگ دندان ساخته می‌شود برای دندان‌هایی که قابل رویت هستند و برای پر کردن دندان جلو بسیار ایده‌آل است. مزایای استفاده از کامپوزیت به عنوان مواد پر کننده عبارتند از:

• همرنگ بودن با دندان
• زیبایی شناسی
• اتصال به ساختار دندان
• تطبیق پذیری
• حفظ ساختار اصلی دندان

کامپوزیت در کنار مزایا معایبی نیز دارد که عبارتند از:

• دوام کمتر
• صرف زمان بیشتر
• جدا شدن از ساختار دندان
• هزینه زیاد نسبت به مواد غیر همرنگ با دندان ( 2 برابر آمالگام)

مواد گلاس آینومر از یک نوع خاصی شیشه و اکریلیک تشکیل شده است. این مواد اغلب به منظور پر کردن دندان کودک و یا پر کردن زیر خط لثه دندان مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. گلاس آینومرها قادر به آزاد کردن فلوراید بوده و به همین دلیل از دندان‌ها در مقابل پوسیدگی حفاظت می‌کنند. لازم به ذکر است که این ماده نسبت به کامپوزیت مقاومت کمتری داشته و ضعیف‌تر از کامپوزیت است و مستعد شکستگی و سایش بیشتری است. معمولا ماندگاری گلس آینومر 5 سال ( و یا کمتر) بوده و تقریبا هزینه آن اندازه مواد پر کننده کامپوزیتی می‌باشد.

آمالگام آلیاژی نقره‌ای رنگ بوده که از انواع فلزهای مختلف همچون نقره، قلع، مس، جیوه و روی و جیوه تشکیل شده است. این ماده دوام بالاتری نسبت به مواد پرکننده همرنگ دندان‌ها دارد، به همین دلیل انتخاب مناسبی برای پر کردن دندان‌هایی که تحت فشار جویدن هستند و دندان آسیاب است. این مواد پرکننده قیمت مناسب و مقرون به صرفه‌ای نسبت به سایر موادهای پرکننده دارد. ممکن است بعضی از افراد در مورد وجود جیوه در این مواد نگران باشند، ولی باید گفت که بی‌خطر بودن جیوه در آمالگام بر اساس شواهد اثبات شده است.

بیشتر از 1 قرن است که برای پر کردن دندان از آمالگام نقره استفاده می‌شود، ولی استفاده از این روش به مرور زمان کاهش پیدا کرده است. از این مواد برای پر کردن دندان عقل نیز می‌توان استفاده کرد . توجه داشته باشید که دندان عقل فقط وقتی پر می‌شود که عملکرد خود را داشته باشد و به سار دندان‌ها ضرری نزند، غیر از این صورت کشیدن دندان عقل خراب بهترین کار است. استفاده از آمالگام فوایدی دارد که عبارتند از:

• دوام بالا (حداقل 10 الی 15 سال)
• استحکام بالا
• هزینه مقرون‌به‌صرفه‌

آمالگام در کنار مزایا معایبی نیز دارد که عبارتند از:

• ضعف ظاهری
• تخریب ساختار دندان
• تغییر رنگ
• ایجاد ترک یا شکستگی دندان
• ایجاد واکنش‌های آلرژیک

این پر کننده دندان ترکیبی از جنس مس، طلا و دیگر فلزات بادوام و محکم است. فلزهای مورد استفاده در از پرکننده بسیار گران بوده و بر روی دندان ظاهر طبیعی ندارند. مزایای استفاده از طلا به عنوان پرکننده دندان عبارتند از:

• دوام و ماندگاری بالا (حدود 10 الی 15 سال)
• دچار ریزش یا خوردگی نمی‌شود
• استحکام بالا
• زیبایی شناسی

طلا در کنار مزایا معایبی نیز دارد که عبارتند از:

• هزینه بالا (تا 10 برابر بیشتر از آمالگام)
• صرف زمان بیشتر
• شوک گالوانیکی
• زنگ غیر طبیعی

به صورت قطعی نمی‌توان گفت که کدام ماده بهترین ماده برای پر کردن دندان‌‌ها است. برای انتخاب یکی از این مواد پر کننده برای دندان خود بهتر است به موارد زیر توجه داشته باشید.

• در معرض دید بودن دندان شکسته یا پوسیده: برای پرکردن و ترمیم دندان‌های که هنگام صحبت کردن و خندیدن معلوم است مانند دندان‌های جلو از مواد پرکننده‌ای استفاده می‌شود که همرنگ دندان است. ولی برای دندان‌هایی که عقب هستند و تحمل فشار بیشتر اهمیت دارد از مواد پرکننده مقاوم‌تر استفاده می‌شود.
• میزان بزرگی و ترمیم حفره دندان: در صورتی که حفره بزرگی روی دندان ایجاد شده باشد، نمی‌توان از آمالگام برای پر کردن آن استفاده کرد و توصیه می‌شود در این شرایط از گلاس آینومرها یا کامپوزیت برای پرکردن و ترمیم دندان استفاده شود. همچنین در صورتی که حفره ایجاد شده به حدی بزرگ باشد که با روش معمولی نتوان آن را پر کرد از تکنیک اینله و آنله باید استفاده شود.
• حساسیت و آلرژی به مواد پر کننده دندان: بعضی از افراد ممکن است به مواد به کار رفته در آمالگام مانند جیوه حساسیت داشته باشند، به همین دلیل دیگر مواد پرکننده‌ دندان همچون کامپوزیت، گلاس آینومر و سرامیک برای آن‌ها مناسب‌تر است.
• قرار گرفتن دندان در معرض فشار زیاد: در صورتی که دندان دچار پوسیدگی شده و حین گاز گرفتن و جویدن در معرض فشار زیاد قرار گرفته باشد، باید برای پر کردن آن از مواد بسیار مستحکمی استفاده کرد.

روش اینله و آنله 2 روش برای ترمیم دندان‌ها بوده که معمول به منظور پر کردن دندان‌هایی که پوسیده و عقب هستند استفاده می‌شوند. از این روش حتی وقتی که دندان‌ها دچار ترک خوردگی و یا شکستگی شده است نیز می‌توان استفاده کرد. پر کردن دندان‌ با روش اینله و آنله نسبت به پر کردن معمولی دندان، روشی زیباتر و مستحکم‌تر است. برای ساخت اینله و آنله کامپوزیت، طلا یا چینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماندگاری و عمر این روش نسبت به سایر روش‌ها حدود 30 سال بوده و از سایر روش‌ها بیشتر است.

مواد یکسانی برای ساخت اینله و آنله استفاده می‌شود و تفاوت آن‌ها فقط در نحوه قرار گرفتن آن‌ها می‌باشد. برای ترمیم سطح مرکزی دندان و شیارهای سطحی از اینله و برای ترمیم کل سطح دندان از آنله استفاده می‌شود. یعنی لبه‌های دندان را نیز علاوه بر شیارها و قسمت مرکزی در بر می‌گیرد. آنله به دندان روکش جزئی نیز معروف می‌باشد، چون همچون روکش (تاج) فقط قسمتی از دندان‌ را می‌پوشاند.

برای انجام روش اینله و آنله بر روی دندان‌ها، دندانپزشک در اولین جلسه پرکردگی قبلی یا پوسیدگی دندان را برمی‌دارد. سپس قالبی از روی دندان پوسیده گرفته و برای ساخت ماده پر کننده این قالب را به آزمایشگاه می‌فرستد. امکان دارد تا وقتی که اینله یا آنله آماده شود، تا جلسه دوم به صورت موقت یک پرکردگی به منظور حفاظت از دندان روی آن بگذارد.

پرکردگی که بر روی دندان به صورت موقت گذاشته شده بود در جلسه دوم برداشته شده و اینله یا آنله که در آزمایشگاه ساخته شده و در لابراتوار مورد بررسی قرار گرفته است تا چفت و متناسب با سطح دندان‌ها باشد توسط دندانپزشک گذاشته می‎شود. اگر قالب گیری درست انجام شده باشد، ماده پرکننده روی دندان و در جای خود تثبیت و چسبانده می‌شود.

معمولا پرکردن دندان به مراقبت خاصی نیاز نداشته و همانگونه که از سایر دندان‌ها مراقبت می‌شود باید از آن‌ها مراقبت کرد. با این وجود پس از ترمیم بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:

• امکان دارد احساس درد در لثه اطراف ناحیه پر شده داشته باشید، فقط برای چندین روز این در روز ادامه خواهد داشت و می‌توان با استفاده از مسکن آن را برطرف کرد.
• پیش از جویدن، مطمئن شوید آثار بی‌حسی به طور کامل از بین رفته است. در صورت پابرجا بودن اثر بی‌حسی، غذا و یا نوشیدنی خیلی سرد و یا خیلی گرم مصرف نکنید.
• در صورتی که به دندان قروچه کردن عادت دارید، حتما برای محافظت از پرکردگی از محافظ دهان استفاده کنید.
• تا چندین روز از خوردن غذاهای سفت و چسبناک بپرهیزید.
• روال بهداشت دهان و دندان را همچون تمیز کردن، دهانشویه، مسواک زدن و نخ دندان به طور کامل رعایت کنید.
• در صورتی که به مدت طولانی احساس می‌کنید که دندان‌هایتان حساس شده است و یا پرکردگی دندان شما بیرون می آید، حتما هر چه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کنید.

ممکن است پر کردن دندان با عوارضی همراه باشد که برخی از آن‌ها رایج هستند. در ادامه با عوارض احتمالی پر کردن دندان آشنا خواهید شد.

پس از پر کردن دندان پوسیده امکان دارد دندان نسبت به غذاهای شیرین، فشار، دما و هوا حساس شود. این حساسیت که برای بیشتر بیماران رایج بوده، معمولا تا چند هفته از بین می‌‎رود و به استفاده از مسکن برای آرام کردن آن نیازی نمی‌باشد.

اگر حساسیت دندان تا 2 الی 4 هفته رفع نشد، حتما برای اینکه دندانپزشک خود را در جریان شرایط خود قرار دهید با او تماس بگیرید. امکان دارد دندانپزشک خمیردندانی ضد حساسیت برای شما تجویز کند و یا از یک نوع حساسیت‌زدای مخصوص بر روی دندان استفاده کند.

امکان دارد در بعضی مواقع هنگام گاز گرفتن و جویدن احساس درد حس شود. دلیل این درد می‌بایست توسط دندانپزشک به صورت دقیق مشخص گردد. دلایل مختلفی موجب به وجود آمدن درد پس از پرکردن دندان‌ها می‌شود.

• درد هنگام لمس دندان: در صورتی که هنگام لمس دندان احساس درد می‌کنید، احتمالا تماس 2 سطح فلز با هم علت این درد است. یعنی اگر دندان شما مواد آمالگام پر شده باشد و روی دندان دیگر روکش (تاج) وجود داشته باشد، تماس این دو فلز باهم امکان دارد دردناک باشد. این نوع درد موقتی بوده و بعد از زمان کوتاهی از بین می‌رود.
• درد هنگام جویدن و گاز گرفتن: در صورتی که پس از پرکردن دندان هنگام جویدن غذا و گاز گرفتن دچار احساس درد می‌شوید، ممکن است که پرکردگی دندان مناسب دندان شما نبوده باشد، در نتیجه باید دندانپزشک آن را عوض کند.
• درد ارجاعی: درد ارجاعیی به دردی گفته می‌شود که شما یکی از دندان‌های خود را پر کرده‌اید ولی بقیه دندان‌ها درد می‌کند. مشکل خاصی در این درد وجود نداشته چون دندان پر شده درد را توسط سیگنال‌ها به بقیه دندان‌ها می‌فرستد. معمولا درد ارجاعی 1 تا 2 هفته پس از پرکردن دندان برطرف می‌شود.
• درد شدید دندان: در صورتی که دندان دچار پوسیدگی عمیقی شده باشد، امکان دارد درد شدید را تجربه کنید. این درد نشان دهنده سالم نبودن بافت دندانی بوده و به عصب کشی نیاز دارد.

بعض از افراد ممکن است به انواع فلز به خصوص آمالگام آلرژی و حساسیت داشته باشند. نشانه‌های این آلرژی مانند نشانه‌های آلرژی پوستی بوده و امکان دارد که موجب خارش شود. معمولا بیماران مبتلا به آلرژی آمالگام دارای سابقه پزشکی بوده و یا به صورت ارثی به فلزات حساسیت دارند، این افراد بهتر است که از پرکننده‌های غیر فلزی مانند کامپوزیت برای پر کردن دندان‌های استفاده کنند.

فشردن دندان بر روی‌ دندان‌ها و فشار ناشی از گاز زدن و جویدن غذا به صورت مداوم نیز می‌تواند موجب ترک‌خوردگی و فرسودگی پرکردگی‌های دندان شود. ممکن است که نتوانید پرکردگی ترک‌خورده را تشخیص دهید، در نتیجه باید هر شش ماه برای بررسی وضعیت سلامت و پرکردگی دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنید.

در صورتی که پرکردگی دندان دچار ترک خوردگی شود امکان دارد که مواد غذایی و باکتری‌های که عامل پوسیدگی دندان هستند به زیر پر کردگی‌ها نفوذ کرده و موجب آبسه دندان و لثه و پوسیدگی دندان شوند. در این شرایط باید به فکر تعویض پرکردگی دندان بود.

در این مقاله مراحل پرکردن دندان‌ها را بیان کردیم و انواع مختلف مواد پرکننده دندان‌ها را به همراه مزایا و معایب آن‌ها مورد بررسی قرار دادیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.