هر آنچه که باید در مورد عصب کشی دندان بدانید!

عصب کشی دندان (Root Canal Treatment) یه یک فرآیند درمانی گفته می‌شود که در آن عصب دندان‌ها درمان می‌شوند. با انجام این روش شکل پالپ ملتهب و عفونی از ریشه‌های دندان‌ها جدا شده و موجب تسکین درد شدید دندان‌ها می‌شود. عواملی همچون پوسیدگی دندان، عدم رعایت بهداشت، بیماری‌های پیشرفته لثه، ضربه خوردن و غیره موجب می‌شود تا دندان نیاز به درمان عصب کشی داشته باشد.

با عصب کشی دندان عصب و مواد عفونی که در مغز دندان‌ها وجود دارد برداشته شده تا در آینده دندان‌ها از طریق میکروب‌ها آسیبی نبینند. با پوسیدگی دندان‌ها ساختارهای دندان همچون عاج و مینای آن تغییر شکل داده و به مرور زمان از بین می‌رود، در نتیجه به عصب کشی نیاز پیدا می‌کنند.

کانال ریشه دندان و فضای درون آن حفره‌هایی دارد که به صورت طبیعی بافت‌های عصبی، بافت‌های سلولی و رگ‌های خونی درون آن قرار دارد. اگر در مراحل اولیه پوسیدگی دندان درمان نگردد، به صورتی که پوسیدگی از مینای دندان عبور کند و به عاج برسی ممکن است رفته رفته به فضای پالپ نیز راه پیدا کند.

وقتی میکروب‌ها به پالپ دندان‌ها نفوذ پیدا می‌کنند موجب به وجود آمدن التهاب در آن شده، در نتیجه حجم پالپ افزایش پیدا می‌کند. پالپ دندان محفظه‌ای بسته‌ای بوده، به همین دلیل التهابی ک به وجود آمده فشار داخلی آن را افزایش داده و باعث وارد شدن فشار به پایانه‌های عصب دندان می‌شود، در نتیجه دندان درد شروع می‌شود.

این علائم نشان دهنده آن است که یکی از دندان‌ها به عصب کشی نیاز دارد:

• حساسیت طولانی‌مدت (درد) به دمای گرم یا سرد (حتی پس از این که محرک گرم یا سرد از بین رفت)
• دندان درد شدید هنگام جویدن یا اعمال فشار
• ورم و حساسیت در لثه مجاور دندان آسیب‌دیده
• تغییر رنگ (تیره شدن) دندان
• درد خودبه‌خودی دندان بدون محرک
• پوسیدگی یا ضایعه و آبسه در انتهای ریشه
• درد در اثر گاز گرفتن و یا جویدن
• تورم و خروج چرک
• آبسه مقاوم یا تکرار شونده روی لثه

البته در بعضی مواقع که دندان باید عصب کشی شود، هیچ علائمی با خود به همراه ندارد.

برای عصب کشی دندان باید مراحلی طی شود که در ادامه قدم به قدم این مراحل را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

برای شروع این فرآیند ابتدا بی حسی موضعی با دوز مشخصی توسط دندانپزشک به نزدیک‌ترین بخش لثه دندان‌های پوسیده تزریق می‌شود. لثه‌ها ه طور کامل بعد از گذشت 10 الی 15 دقیقه بی‌حس می‌شودد. لازم به ذکر است که اگر دندانپزشک در جلسه اول معاینه متوجه عفونت شدیدی شد، پیش از شروع درمان ریشه باید به مدت 10 الی 15 روز آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.

برای انجام عصب کشی درمان ابتدا متخصص دندانپزشک بعد از اینکه پوسیدگی‌های دندان را برمی‌دارد تا به کانال‌هایی که درون ریشه دندان‌ها هستند، دسترسی پیدا کند، سپس پالپوتومی اتفاق می‌افتد، یعنی عصب و فشار داخل پالپ با سوراخ شدن سطح پالپ و جاری شدن خون کم شده و در نتیجه درد نیز کاهش پیدا می‌کند.

تعداد کانال‌ها به نوع دندان بستگی دارد، به عنوان مثال دندان‌های آسیایی 3 یا 4 کانال داشته و دندان‌های جلویی فک فقط یک کانال دارد. لازم به ذکر است که کانال‌های پالپ علاوه بر عصب، عروق نیز دارند که تمامی این رشته‌های عصبی درون کانال، به رشته عصب فک وصل می شوند. در برخی موارد عصب درون کانال دندان امکان دارد به دلیل کم شدن خونرسانی از بین بروند ولی میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌ها همچنان درون آن کانال وجود داشته باشد. این کانال‌ها با میکروب‌ها و پوسیدگی آلوده شده، در نتیجه می‌توانند عفونت را به ریشه دندان نیز منتقل کنند و به دلیل واکنش التهابی موجب از بین رفتن استخوان دور ریشه شده که دچار التهاب شده و تحلیل رفته است.

برای انجام عصب کشی دندان، عفونت‌های درون ریشه و پالپ دندان به صورت کامل تخلیه شده، سپس کانال دندان به طور کامل تمیز شده و از هر نوع عفونت و باکتری تمیز می‌شود. دندانپزشک با کمک ابزارهای داخل کانال و فایل، دیواره‌های دندان را تا آخر ریشه دندان پاکسازی و تمیز کرده و با استفاده از محلول شستشو، عفونت آن را از بین می‌برد. و از بروز مجدد عفونت جلوگیری می‌کند.

پس از اینکه دندانپزشک محتویات درون کانال ریشه را خارج کرد و آن را به طور کامل تمیز کرده، به شکلی که مواد دارویی شستشو دهنده مورد استفاده تا آخر کانال‌های دندان برسد. در آخر نیز کانال‌ها ریشه را پر کرده و آن را کامل می‌بنند تا میکروب‌ها و محصولاتشان از مسیر آن‌ها عبور نکند. در آخر نیز پاکسازی نهایی صورت گرفته تا تمامی آثار باقی‌مانده از عفونت نیز از بین برود.

در آخر نیز به مرحله پر کردن دندان می‌رسیم که در کانال ریشه با ماده لاستیک گوتاپرکا و خمیر سیلر انجام می‌شود. سیلر به ماده‌ای چسبنده گفته می‌شود و به ماده پرکننده کمک می‌کند تا در جای خود قرار بگیرد تا از عفونت مجدد دندان‌ها جلوگیری نماید. بعد از اینکه مواد خشک کننده را داخل کانال حفره دندان قرار داد آن را کاملا خشک کرده و پس از آن با استفاده از مواد پر کننده کانال که پلاستیکی هستند، کانال را پر می‌کند. با انجام این کار کانال ریشه از آسیب‌های احتمالی بزاق دهان حفاظت می‌گردد.

پس از اینکه ریشه درمان شد، دندانپزشک سراغ ترمیم تاج دندان می‌رود که پر کردن آن یک مرحله جداگانه دارد. دندان‌ها پس از انجام عصب کشی پالپ ندارند، به همین دلیل حساس و آسیب‌پذیر می‌شوند. به همین دلیل دندانپزشک به منظور حفاظت از استحکام دندان‌ها، روی آن‌ها را پر کرده و یا روکش می‌گذارد. تا وقتی که روکش بر روی دندان عصب‌کشیتباشد نباید با آن دندان غذا بجوید. بعد از پر کردن نهایی مراحل عصب کشی دندان تمام شده و می‌توان از آن دندان مانند دندان معمولی استفاده کرد. توجه داشته باشید که هنگام درمان ریشه برای تعیین مسیر درست و طول کانال باید رادیوگرافی گرفت.

• رادیوگرافی دندان چیست؟ انواع رادیولوژی دندان

پس از انجام این اعمال، معمولا عصب دندان از بین می‌رود و یا می‌توان گفت که اصطلاحا می‌میرد و در صورتی که به هر دلیلی بعد از انجام این مراحل مجدد دندان عفونی شود و در اطراف و انتهای ریشه ضایعاتی به وجود آمد، باید برای خارج کردن عفونت از روش دیگری استفاده کرد و بر روی انتهای ریشه داخل استخوان جراحی انجام شود.

معمولا برای عصب کشی دندان 1 جلسه کافی است. درمان بعضی از دندان‌ها امکان دارد که به 2 جلسه برسد و همچنین تعداد کمی از آن‌ها نیزه به بیشتر از 2 جلسه برای عصب کشی و درمان نیاز دارند.اگر درمان ریشه به صورت اصولی و صحیح صورت بگیرد، حفره کانال و به صورت دقیق با مواد پرکننده پر شده و برای انجام این فرآیند شرایط بهداشتی بسیار ایده‌آلی رعایت می‌شود. لازم به ذکر است که احتمال اینکه ریشه در بلند مدت درمان شود بالا است.

با این حال با وجود درمان کامل، بعضی از درمان‌ها امکان دارد که موفق آمیز نباشد.در این شرایط برای برطرف کردن این مشکل، جراحی و درمان مجدد صورت بگیرد. با انجام جراحی اندودنتیک می‌توان مشکلات مربوط به انتهای ریشه را از بین برد. بعد از اینکه ریشه درمان شد و پس از چندین روز که بی‌حسی از بین رفت، درد قابل تحمل و گذر ایی به وجود می‌آید که با مصرف داروهای مسکن می‌توان آن را کنترل کرد. بعد از اینکه ریشه درمان شد باید تاج دندان پر گردد.

در بعضی مواقع ممکن است که با وجود درمان کامل ریشه بعضی از درمان‌های عصب کشی دندان با وجود درمان کامل ریشه، در آینده شکست بخورد. امکان دارد که در این شرایط مجددا ریشه درمان شود. در برخی اوقات نیز به جراحی انتهای ریشه نیاز است. معمولا این درمان مجدد برای از بین بردن ضایعه‌ای که نشانه‌ها و علائم مشخصی دارد انجام می‌شود. در مواقعی که ضایعه‌ای نیز وجود نداشت، امکان دارد که برای پیشگیری از به وجود آمدن آن در آینده این فرآیند انجام شود. لازم به ذکر است که این ضایعات پایدار را اگر علائم و نشانه‌هایی نداشته باشند هم می‌توان درمان کرد.

در صورتی که طرح درمان حفظ دندان ضایعه داشته باشد، ممکن است جراحی و یا درمان مجدد انجام شود. لازم به ذکر است که درمان مجدد زمان زیادی می‌برد و با درمان مجدد به بهترین شکل عفونت‌های داخل کانال ریشه از بین می‌رود. توجه داشته باشید که در برخی مواقع نیز بعد از عصب کشی مجدد و یا درمان مجدد ریشه امکان دارد به قطع ریشه و یا درمان جراحی نیاز باشد. بعد از درمان ریشه دندان امکان دارد که دندان به توصیه دندانپزشک یه روکش بنا و پست نیاز داشته باشد.

دندانپزشک باید در این جلسات، کانال دندان را به صورت کامل شستشو دهد و باکتری‌ها و و عفونت‌ها را با شستشوی مرتب از بین ببرد، علاوه بر آن با قرار دادند داورهای مسکن التهابات ریشه را درون حفره کنترل کند. سپس بعد از اینکه ریشه‌ها به صورت کامل پر شوند، ترمیم و بازسازی تاج را انجام دهد.

پس از عصب کشی دندان توصیه می‌شود برای بهبود سریع‌تر کارهای زیر را انجام دهید:

بعد از انجام عصب کشی دندان، لثه کنار دندان‌ها درمان شده و به شدن بیشتری در معرض مفونت و باکتری‌ها قرار داد. اگر لثه به عفونت دچار شد، امکان دارد که با درد زیادی همراه باشد. برای پیشگیری از این مشکل، دهان را می‌توان با آب گرم نمک به صورت منظم شستشو داد. این کار به پیشگیری از بروز عفونت و تمیز نگه‌داشتن دهان کمک شایانی می‌کند.

چندین روز اول (تا 48 ساعت) پس از انجام عصب کشی دندان به خود استراحت بدهید و سعی کنید فعالیت بدنی سنگین و شدیدی همچون کوهنوردی، دویدن و ورزش بپرهیزید.

پس از درمان کانال ریشه، نباید روتین بهداشت دندان و دهان را تغییر دهید. توجه داشته باشید که شکل گرفتن پلاک دلیل اصلی پوسیده شدن دندان‌ها است، به همین دلیل باید بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کنید. با ملایمت دندان‌ها خود را مسواک بزنید تا آسیبی به دندان و لثه‌ایی تحت درمان قرار گرفته است وارد نشود.

بعد از عصب کشی دندان باید به دندان‌های خود زمان کافی بدهید تا بهبود پیدا کند. در این زمان از خوردن و جویدن غذاهای سفت بپرهیزید.

عصب کشی دندان امکان دارد با عوارضی همراه باشد که بعضی از این عوارض عبارتند از:

• باید دندانپزشک مطمئن شود که به اندازه کافی مواد پرکننده درون کانال نفوذ کرده و آن را به طور کامل پر کنند، در صورتی که به درستی کانال ریشه پر نشده باشد، ممکن است عفونت بازگشت داشته باشد.
• بعضی مواقع دندانپزشک می‌تواند در دندانی که 4 کانال دارد فقط 3 کانال ریشه را پیدا می‌کند. در صورتی که 1 کانال درمان نشود، امکان دارد عفونت گسترش پیدا کرده و به سطح استخوان نیز منتقل شود.
• امکان دارد در طی فرآیند عصب کشی دندان، ابزار درون کانال بشکند، ریشه دندان ترک بخورد یا ابزار کانال را سوراخ کنند. در این شرایط، پرکردن دندان دشوار می‌شود.

با این حال، عوارض عصب کشی نکردن دندان بیتر از عصب کشی کردن آن است. اگر این عوارض را مشاهده کردید برای برطرف کردن این مشکلات می‌توانید به نزد یک دندانپزشک متخصص بوید تا درمان کانال ریشه را کامل کند.

به منظور پیشگیری از بروز این عوارض، می‌بایست همواره از دستورالعمل‌های دندانپزشک پیروی کنید. اگر به آنتی‌بیوتیک نیاز پیدا کردید، حتما باید به مقدار پیشنهاد شده آنتی‌ بیوتیک استفاده نمایید.

عوامل متعددی بر روی قیمت عصب کشی دندان موثر هستند که عبارتند از:

• تعداد ریشه‌ها
• موقعیت دندان
• پیچیدگی فرایند عصب کشی
• تجهیزات و مواد استفاده شده
• عفونی بودن دندان
• شرایط دندان‌های مجاور
• درمان ریشه اولیه یا ترمیم مجدد
• نوع دندان
• نوع مواد ترمیم‌کننده
• تخصص دندانپزشک

در این مقاله مراحل عصب کشی دندان را مورد بررسی قرار دادیم و مراقبت‌های لازم بعد از انجام این روش را برای جلوگیری از به وجود آمدن عوارض و بهبود سریع دندان‌ها بیان کردیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.