رادیوگرافی دندان چیست؟ انواع رادیولوژی دندان

رادیوگرافی دندان به عکس‌برداری از دندان توسط اشعه ایکس گفته می‌‎شود که دندانپزشکان با این روش سلامت دندان‌ها و دهان را ارزیابی می‌کنند. دوز استفاده شده از اشعه ایکس در این زمینه معمولا بسیار کم بوده، به همین دلیل هیچ عوارضی مانند سرطان و یا خطر جهش ژنتیکی ندارد.

رادیولوژی دندان به پزشکان مواردی از قبیل ساختار استخوان صورت، وضعیت دندان‌ها، محل قرارگیری فک و ریشه‌ها را به نمایش می‌گذارد. در نتیجه پزشکان می‌توانند در مراحل اولیه مشکلات مربوط به دندان‌ها را پیدا کنند و سریع‌تر اقدام به درمان آن‌ها کنند. در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد رادیولوژی دندان، هزینه و تفسیر عکس رادیوگرافی دندان اطلاعات بیشتری کسب کنید.

معمولا عکس رادیوگرافی دندان یا رادیولوژی دندان سالانه به منظو جلوگیری و تشخیص مشکلات دندان‌ها، فک و دهان انجام می‌شود. لازم به ذکر است در صورتی که دندانپزشک دنبال یک روش درمانی مشخص و یا بررسی پیشرفت مشکل باشد، ممکن است این عکسبرداری بیشتر از 1 بار در سال انجام شود.

عوامل متعددی بر روی تعداد دفعات این عکس‌برداری موثر هستند که این موارد عبارتند از:

• سلامت عمومی و فعلی دهان و دندان
• سن
• داشتن سابقه پوسیدگی دندان یا بیماری لثه (ژنژیویت)
• هرگونه علائم و نشانه‌ای از بیماری دهان و دندان
• یافته‌های بالینی

در صورتی که بیمار جدیدی باشید، احتمالا باید برای ارائه تصویر واضحی از دهان و دندان خود به دندانپزشک جدید تحت رادیوگرافی دندان قرار بگیرید. اگر عکس رادیولوژی دندان از دندانپزشک قبلی خود دارید نیازی به عکس‌برداری مجدد نیست.

رادیوگرافی دندان هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان انجام می‌گردد. امکان دارد کودکان بیشتر از بزرگسالان به عکس‌برداری توسط اشعه ایکس نیاز داشته باشند، چون دندانپزشکان به نظارت دائمی بر روی رشد دندان‌ آن‌ها نیاز دارند. این فرآیند به دندانپزشک برای ارزیابی و بررسی زمان کشیدن دندان‌های شیری و جلوگیری از بروز دندان‌های نامنظم و یا نهفته کمک می‌کند، در نتیجه می‌توان گفت در آینده نیاز به ارتودنسی دندان‌ها به حداقل می‌رسد.

رادیوگرافی دندان در کودکان موارد زیر را به نمایش می‌گذارد:

• پوسیدگی دندان‌ها با شدت‌های مختلف
• رویش دندان عقل
• وجود فضای کافی در دهان برای رویش دندان‌های دائمی و یا شیری
• وجود دندان‌های نهفته (دندان‌های که نمی‌توانند از بافت لثه خارج شوند)

رادیولوژی دندان برای بزرگسالان موارد زیر را به نمایش می‌گذارد:

• پوسیدگی (مخصوصا قسمت‌های کوچک پوسیدگی میان دندان‌ها)
• تحلیل استخوان در فک
• پوسیدگی در زیر روکش‌ها
• دندان‌های پر شده قبلی
• موقعیت و وضعیت دندان‌ها برای آماده شدن نصب بریس ارتودنسی، پروتز دندان، کاشت دندان (ایمپلنت دندان) و یا سایر روش‌های دندانپزشکی
• تغییرات در کانال یا استخوان ریشه به‌ دلیل عفونت
• کیست و بعضی از انواع تومورها
• آبسه (عفونت در بین دندان و لثه یا ریشه دندان)

در کل 2 نوع رادیوگرافی دندان وجود دارد که عبارتند از:

1. رادیوگرافی خارج دهانی
2. رادیوگرافی داخل دهانی

اینگونه رادیوگرافی بیشتر به منظور تشخیص مشکلات دندان‌ها در جمجمه و فک مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع رادیوگرافی خارج دهانی عبارتند از:

• رادیوگرافی پانورامیک کل ناحیه دهان
• رادیوگرافی سفالومتریک
• سیالوگرام
• توموگرام
• سی‌تی اسکن دندان با اشعه مخروطی
• تصویربرداری دیجیتالی
• سی‌تی اسکن دندان

این رادیوگرافی دندان تمامی دندان‌های فک پایین و بالا را در عکس دندان نشان می‌دهد. با رادیوگرافی پانورامیک می‌توان به خوبی موقعیت دندان‌های در حال ظهور، دندان‌های کاملا بیرون‌ آمده، تومورها و همچنین دندان‌های نهفته را تشخیص ‌داد.

این رادیوگرافی از یک طرف سر عکس می‌گیرد تا متخصصین ارتودنسی از آن به منظور تنظیم مجدد دندان‌ها استفاده کنند.

در عکس‌برداری توسط اشعه ایکس غدد بزاقی که بافت بسیار نرمی هستند مشاهده نمی‌شوند. در رادیوگرافی سیالوگرام ماده حاجب تزریق شده تا مشکلات غدد بزاقی همچون سندرم شوگرن مشاهده شود. این مشکلات بر روی پوسیدگی دندان‌ها بسیار موثر هستند.

رادیوگرافی توموگرام یک برش و لایه مخصوصی از دهان را به نمایش می‌گذارد و سایر لایه‌ها را نشان نمی‌دهد. در حقیقت این رادیوگرافی ساختارهایی را مورد بررسی قرار می‌دهد که به راحتی نمی‌توان آن‌ها را مشاهده کرد چون ساختارهای کنار آن‌ها جلوی دید را می‌گیرد.

 سی‌تی اسکن دندان یک نوع عکس‌برداری بوده به صورت 3 بعدی ساختارهای داخلی را نشان می‌دهد. این تصاویر برای پیدا کردن مشکلات موجود در استخوان‌های صورت همچون تومور، شکستگی و کیست مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سی‌تی اسکن دندان با اشعه مخروطی به عکس‌های سه‌ بعدی بوده که از ساختارهای دندان، اعصاب، بافت نرم و استخوان گرفته می‌شود. این رادیوگرافی به منظور ارزیابی وجود کیست‌ها، هدایت روش ایمپلنت دندان و تومورهای صورت و دهان و صورت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش مشابه سی‌تی اسکن معمولی دندان بوده و عکس‌های باکیفیت و دقیقی تولید می‌کند ولی نحوه گرفتن عکس‌ها در این روش‌ها متفاوت است.

این تصویر برداری یک نوع تصویربرداری دندانپزشکی دو بعدی بوده که با استفاده از آن به صورت مستقیم می‌توان تصاویر را به کامپیوتر منتقل کرد. این فرآیند موجب مشاهده آسان تغییرات کوچک در معاینه دندان و دهان توسط دندان پزشک می‌‎شود.

مزایای رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی عبارتند از:

• این رادیوگرافی‌ها را فورا می‌توان در مانیتور کامپیوتر مشاهده کرد و با آپشن‌های تنظیمات کنتراست را افزایش داد تا جزئیات بیشتر معلوم شود و بدون کم شدن کیفیت تصویر را به صورت الکترونیکی برای متخصصان فرستاد.
• رادیوگرافی‌های دیجیتال می‌توانند نواحی کوچکی پنهان شده از پوسیدگی میان دندان‌ها یا زیر ترمیم‌های موجود، بیماری‌های لثه همچون پریودنتال، عفونت‌های استخوانی، کیست‌ها، آبسه‌ها، تومورها و ناهنجاری‌های رشدی را نشان دهد که این موارد با معاینه چشمی دندانپزشکی به‌ تنهایی قابل‌ تشخیص نمی‎باشد.
• این روش از فناوری ذخیره‌سازی میکرو دیجیتال برخوردار بوده که حجم زیادی از داده‌ها را در درایوهای کوچک ذخیره کرده تا در فضای استفاده شده صرفه جویی کند.
• تشخیص و درمان زودهنگام مشکلات مربوط به دندان موجب صرفه‌جویی در پول و وقت شده و احساس ناراحتی و درد را نیز کمتر می‌کند.

رایج‌ترین نوع رادیوگرافی، رادیوگرافی داخل دهانی می‌‎باشد که در موارد زیر کاربرد دارد:

• بررسی سلامت قسمت استخوانی اطراف دندان
• مشاهده وضعیت دندان در حال رشد
• مشاهده ریشه دندان
• تشخیص پوسیدگی

انواع مختلف این نوع رادیوگرافی عبارتند از:

• رادیوگرافی پری اپیکال
• رادیوگرافی بایت وینگ
• رادیوگرافی اکلوزال

این رادیوگرافی تمام دندان‌ها از تاج دندان گرفته تا جایی که دندان به فک می‌چسبد یعنی بالای ریشه‌ها را نشان می‌دهد. رادیوگرافی پری اپیکال (Periapical) کل دندان‌ها را در فک پایین و بالا در یک عکس نشان دهد. با استفاده از این عکس می‌توان هر تغییر غیر عادی در ساختار ریشه و استخوان‌های اطراف آن را تشخیص داد.

معمولا رادیوگرافی بایت وینگ (Bitewing) می‎‌تواند جزئیات دندان‌های پایین و بالا را در ناحیه‌ای از دهان نشان دهد. هر یک عکس این رادیوگرافی از تاج دندان تا سطح استخوان نگهدارنده آن را نشان می‌دهد. با کمک این رادیوگرافی می‌توان پوسیدگی میان دندان‌ها و تغییراتی که در ضخامت استخوان به دلیل بیماری لثه به وجود می‌اید را تشخیص دهند. این رادیوگرافی دندان هم‌چنین می‌تواند به تعیین تناسب روکش‌ها یا سایر ترمیم‌ها (مانند بریج) کمک کند و هرگونه سایش یا خرابی پرکردگی دندان را نشان دهد.

این رادیولوژی دندان معمولا روند رشد دندان‌ها و نحوه قرارگیری کل قوس آن را در فک بالا یا پایین دنبال می‌کند.

رادیوگرافی دندان به آمادگی مخصوصی نیاز ندارد، فقط باید پیش از عکسبرداری دندان‌های خود را به خوبی مسواک زده و وسایل فلزی با خود به همراه نداشته باشید.

ابتدا فرد بر روی صندلی می‌نشیند، سپس یک جلیقه سربی بر روی سینه و پاهای فرد قرار می‌گیرد. برای رادیوگرافی داخل دهانی، دهان وارد یک هولدر می‌‎شود و برای رادیوگرافی خارج دهانی برای ثبت تصاویر دهان و دندان از بیرون، دستگاه اشعه ایکس در کنار سر مراجعه کننده قرار می‌گیرد.

برای تشخیص دادن دندان‌های خراب در تصویر رادیولوژی توجه داشته باشید، معمولا قسمت خراب و یا پوسیده دندان تیره‌تر از سایر قسمت‌های دندان است. البته در صورتی که از قبل سابقه پرکردن دندان داشته باشید، آن قسمت را روشن‌تر خواهید دید. بدیهی است که برای تشیخ این مسائل دندانپزشک تجربه و تبحر بیشتری دارد، پس خودسرانه تشخیص ندهید.

پس از آماده شدن تصاویر، دندانپزشک این عکس‌ها را مورد بررسی قرار داده و تا موارد غیر عادی را تشخیص دهد. در صورتی که مشکلاتی همچون پوسیدگی دندان مشاهده کرد، روش‌هایی برای درمان ارائه می‌دهد. تصاویر سی‌تی اسکن برای ایمپلنت دندان به دقت بیشتری برای تفسیر نیاز دارد، چون امکان دارد که به پیوند استخوان نیز نیاز باشد.

دوز اشعه ایکس استفاده شده برای رادیوگرافی بسیار پایین است، به همین دلیل می‌توان گفت این روش برای اکثر کودکان و بزرگسالان یک روش امن و بی خطر است. با این حال هنگام انجام این روش رادیولوژیست یا دندانپزشک به منظور محافظت کامل از شکم، قفسه سینه و لگن از یک پیشبند سربی استفاده می‌کند. در صورتی که احتمال می‌دهید که باردار هستید، حتما به دندانپزشک اطلاع دهید، چون کمترین دوز اشعه ایکس نیز برای رشد جنین بسیار خطرناک است.

• کامپوزیت دندان چیست؟ انواع، هزینه و مزایا و معایب آن
• لمینت دندان چیست و چگونه انجام می‌شود؟

نمی‌توان برای هزینه عکس رادیوگرافی قیمت قطعی اعلام کرد چون هزینه این عکسبرداری به عوامل متعددی بستگی دارد که این عوامل عبارتند از:

• نوع رادیوگرافی
• وضعیت سلامتی بیمار
• میزان مهارت و تجربه رادیولوژیست یا دندانپزشک

عواملی که مانع انجام رادیوگرافی دندان می‌‎شوند و باعث می‌شوند که نتیجه تصویربرداری مورد تایید نباشد عبارتند از:

• وقتی بیمار نمی‌تواند در محل مشخص شده سر خود را فیکس نگه دارد و یا به‌ صورت ثابتی بایستد.
• وقتی بیمار در نواحی مشخصی مانند گوش، لب، زبان، بینی و گونه سوراخ داشته باشد.
• وقتی بیمار مواردی مانند سیم‌های دندان، بریج‌ها، پروتزها داشته باشد.

در آخر باید گفت که درست مانند مسواک زدن و نخ دندان کشیدن دندان‌ها باید به صورت منظم، هر یک تا دو سال یکبار از دندان‌‎ها عکس رادیوگرافی گرفت و تحت نظر دندانپزشک بود. در این مقاله انواع رادیوگرافی دندان و نحوه گرفتن عکس رادیوگرافی دندان را مورد بررسی قرار داده‌ایم، امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.