انواع پوسیدگی دندان: دلایل، علائم و روش‌های پیشگیری موثر

یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان، انواع پوسیدگی دندان است که باعث اختلال در کیفیت زندگی افراد می‌شود. این مشکل به این دلیل ایجاد می‌شود که اسید‌های تولید‌شده از دندان‌هایی که  خراب شده‌اند، توسط باکتری‌ها در دهان به‌وجود آمده و باعث ایجاد درد و تورم دندان می‌شود. 

 در این مقاله به بررسی انواع پوسیدگی دندان، دلایل ایجاد آن، انواع مختلف پوسیدگی، روش‌های ترمیم،  درمان پوسیدگی و راه‌های پیشگیری از آن خواهیم پرداخت. 

انواع پوسیدگی دندان به دلیل تخریب و تجزیه ساختار دندان به‌‌ وجود می‌آید، زمانی که باکتری‌های درون دهان مواد قندی و نشاسته‌ای را تجزیه می‌کنند، اسیدهایی تولید می‌شود که باعث آسیب دیدن مینای دندان خواهد شد. این اسیدها به مرور زمان منجر به ایجاد حفره‌های کوچک در دندان‌ها شده که اگر به خوبی درمان نشوند، ممکن است به مراحل پیشرفته‌تری مانند عفونت و آسیب به پالپ دندان دچار شوید.

انواع پوسیدگی دندان که معمولا با تغییر رنگ دندان‌ها، درد یا حساسیت به دما و فشار همراه است باعث می‌شود، که دستورالعمل‌های بهداشتی را مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و به حداقل رساندن شیرینی‌جات را در برنامه روزانه خود قرار دهیم تا از پوسیدگی دندان‌هایمان جلوگیری کنیم. 

• ترمیم دندان پوسیده (12 روش درمان خانگی)

مراحل پوسیدگی دندان به این ترتیب است که در ابتدا نقاط سفید رنگ در بخش‌هایی که در حال پوسیده شدن می‌باشد به‌ وجود می‌‌آید و‌ ممکن است باعث  بروز حساسیت در دندان‌ها شود. این پوسیدگی به دلیل اینکه در لایه اولیه دندان قرار دارد در صورت رعایت نکردن بهداشت دهانی قابل بازگشت خواهد بود. 

علت اصلی این اتفاق، یون‌های بزاق‌ دهان حاوی کلسیم و فسفات می‌باشد، در صورتی که بهداشت دهانی به خوبی رعایت شود، این یون‌ها وارد دهان شده و باعث بهبود بخشیدن به ساختار دندان و مینای آن می‌شود، اما در غیر اینصورت این اتفاق رخ نداده و پوسیدگی عمیق‌تر می‌شود.  

اما پوسیدگی دندان‌ها به این علل محدود نشده و از سایر علل انواع پوسیدگی دندان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• باکتری‌ها 
• عدم رعایت بهداشت دهان
• کمبود بزاق دهان
•  خشکی دهان
• ضربه خوردن
• مصرف نوشیدنی‌های گازدار و مضر
• مصرف برخی داروهای خاص
• بیماری دیابتی
• کشیدن سیگار و مواد مخدر

پوسیده شدن دندان علائمی دارد که قابل تشخیص می‌باشد، ولیکن برخی علائم آن به راحتی قابل تشخیص نیست که ممکن است آن علائم با  پیشرفت انواع پوسیدگی دندان بروز پیدا کند.

مهم‌ترین علائم ابتلا به انواع پوسیدگی دندان عبارتند از:

• درد دندان 
• حساس شدن دندان
• ایجاد لکه‌های سفید و قهوه‌ای
• احساس بوی بد در دهان
• ایجاد سوراخ در دندان 
• عفونت در بافت لثه

می‌توان با چند راهکار ساده از شروع و گسترش انواع پوسیدگی دندان به شکل موثری جلوگیری نمود که در اینجا به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

• مسواک زدن به صورت روزانه
• استفاده از نخ دندان
• کاهش مصرف بیش از حد شیرینی‌جات
• استفاده از خمیر دندان 
• چکاپ منظم دندان‌ها
• استفاده از دهان‌شویه‌ها
• استفاده از آب کافی

انواع پوسیدگی دندان به  چهار دسته  تقسیم می‌شود، در ادامه آن‎ها را معرفی کرده و توضیح می‌دهیم:

1. پوسیدگی سطحی: از علائم این نوع پوسیدگی حساس شدن دندان به سردی و گرمی، ایجاد لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی دندان‌ها یا احتمال ایجاد خشکی و زبری در دهان است که می‌توان این مشکل را با رعایت بهداشت دهانی یا ممکن است دندانپزشک آن را با پر کردن سطحی  برطرف نماید. 
2. پوسیدگی عمیق: این یکی از انواع پوسیدگی دندان است که به اعصاب دندان نفوذ کرده و باعث ایجاد درد شدید در دندان می‌شود. در این نوع از پوسیدگی  دندانپزشک دندان را عصب‌کشی نموده یا دوباره آن را پر می‌کند و باعث جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی می‌شود.
3. پوسیدگی ریشه:  این نوع از پوسیدگی مربوط به ریشه دندان است و زمانی اتفاق می‌افتد که ریشه‌های دندان از زیر خط لثه نمایان شود. این نوع پوسیدگی بیشتر در افراد مسن و کسانی که استحکام دندان‌هایشان تحلیل رفته قابل مشاهده می‌باشد که در صورت عدم اقدام به درمان باعث ایجاد عفونت در دندان می‌شود، و روش درمان آن  به طور معمول پر کردن دندان یا عصب‌‌کشی است.
4. پوسیدگی ثانویه: این نوع پوسیدگی به طور معمول بعد از انجام درمان‌های قبلی شکل می‌گیرد که علائم آن می‌تواند درد و عفونت بعد از پر کردن یا عصب‌کشی باشد. برای درمان، ناحیه‌ای که عفونت دارد تمیز و ضدعفونی می‌شود.

انواع پوسیدگی دندان باعث ایجاد حفره و سوراخ‌هایی در دندان‌ها می شوند که عبارت‌اند از:

1. پوسیدگی سطح صاف: در این نوع، پوسیدگی رشد و فرایند آهسته‌ای دارد که باعث آسیب رساندن به دندان و حل شدن مینای دندان می‌شود.
2. پوسیدگی حفره مانند: این نوع پوسیدگی که به طور معمول از سنین جوانی آغاز می‌‌شود. سرعت و پیشرفت بالایی دارد و در قسمت بالایی دندان آسیاب ایجاد می‌‌شود.
3. پوسیدگی در ریشه: معمولا بزرگسالان و کسانی که تحلیل‌رفتگی لثه دارند دچار این پوسیدگی می‌شوند که درمان این نوع پوسیدگی کمی با سختی انجام می‌شود.

در اینجا با انواع سطوح پوسیدگی دندان‌ها آشنا خواهیم شد که به سطوح مختلفی تقسیم می‌شود در ادامه آن‌ها را نام برده و شرح خواهیم داد:

1. پوسیدگی مینای دندان: مینای دندان همان لایه خارجی دندان می‌باشند که آسیب دیدگی در این سطح  خیلی واضح  نیست و باید دکتر دقت بیشتری را به کار ببرد تا پوسیدگی را تشخیص دهد، اگر پوسیدگی تشخیص داده شد می‌توان با رعایت موارد بهداشتی از پیشرفت انواع پوسیدگی دندان جلوگیری کرد.
2. پوسیدگی عاج دندان: عاج‌های دندان بافت‌هایی هستند که زیر مینای دندان قرار دارند و  دارای عصب‌هایی می‌باشند که به ریشه‌های دندان متصل هستند، زمانی که پوسیدگی از سطح مینای دندان عبور می‌کند و به عاج دندان می‌رسد، باعث می‌شود که دندان‌ها به مواد سرد و گرم و مواد قندی حساس شوند. 
3. پوسیدگی عمیق عاج دندان: اگر این پوسیدگی که در سطح قبل به عاج دندان رسیده بود با پیشرویی به عمق عاج دندان که شامل عصب‌ها و رگ‌های خونی است برسد،  باعث ایجاد احساس درد شدیدی می‌شود که می‌توان آن را با پر کردن عمیق یا عصب‌کشی برطرف نمود و از پیشروی انواع پوسیدگی دندان جلوگیری کرد. 
4. پوسیدگی پالپ دندان: پالپ که حاوی اعصاب خونی و داخلی‌ترین لایه دندان است، زمانی که انواع پوسیدگی دندان به این مرحله می‌رسد پالپ دندان که حساس شده، دچار آسیب‌دیدگی می‌شود و باعث بروز درد و عفونت در آن ناحیه می‌گردد و برای درمان باید ریشه آن تحت درمان قرار گیرد.
5. پوسیدگی ریشه دندان: در این سطح، وضعیت بسیار خطرناک و دردناک می‌شود،  در اینجا پوسیدگی به ریشه دندان می‌رسد و می‌تواند باعث تحلیل استخوان و لثه شود، که اگر آن دندان قابل ترمیم یا عصب کشی نباشد باید دندان کشیده شده، و جای آن دندان جدیدی ایمپلنت شود.
6. پوسیدگی گسترده و شکستگی دندان: در این سطح، انواع پوسیدگی دندان بسیار گسترده شده  و ساختار آن به طور زیادی تخریب می‌شود که تنها راه درمان این است که دندان باید به طور حتمی کشیده و دندان دیگری کاشت یا ایمپلنت شود.

اگر در درمان پوسیدگی دندان خود کوتاهی کنیم و به آن‌ها رسیدگی نکنیم، ممکن است با پیشرفت پوسیدگی، دندان‌های خود را از دست داده و دچار عفونت در دهان خود شویم.

 همچنین عدم درمان انواع پوسیدگی دندان می‌تواند باعث مشکلات زیر شوند:

• دندان درد
• عفونت
• از دست دادن دندان
• آبسه دندان 

در صورتی که دارای این علائم بودید حتما به دندانپزشک مراجعه کنید، زیرا عواقب آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد:

• تب
• درد دندان
• حساسیت به گرما و سرما
• تورم فک
• تورم لثه
• تورم غدد لنفاوی

• آبسه دهان چیست؟ (انواع، درمان و عوارض)

روش‌های درمان انواع پوسیدگی دندان بستگی به میزان و شدت حجم از پوسیدگی آن دارد، که در اینجا آن‌ها را معرفی نموده و سپس توضیح می‌دهیم:

• پر کردن دندان 
• روکش 
• عصب کشی
• کشیدن دندان 
• فلوراید تراپی
• آب نمک

در اینجا اگر تشخیص داده شود که پوسیدگی سطحی است پزشک، دندان آسیب دیده را بی‌حس کرده و حفره‌های پوسیده را با مته از‌بین برده، سپس حفره‌های ایجاد‌شده را با موادی مانند آمالگام طلا و نقره پر می‌کند، از ویژگی مثبت آمالگام می‌توان به مقاومت آن اشاره کرد که دوام بالایی دارد، اما چون رنگ آن با دندان مطابقت ندارد جلوه زیبایی به دندان نمی‌دهد.

روکش کردن دندان زمانی به کار می‌رود که دندان شکل ظاهری خود را از دست داده و یا یکی از انواع پوسیدگی دندان به عصب دندان رسیده باشد، که در اینجا  پزشک با ایجاد کلاهک برای دندان‌های آسیب دیده، آن‌ها را روکش می‌نماید. 

به طور کلی  اگر درد به عصب دندان‌ها نفوذ کند و پوسیدگی شدید باشد، پزشک مجبور است ریشه دندان را درمان نماید، که در اینجا پالپ درونی دندان برداشته می‌شود، تا کانال‌های دندان پر و سپس دندان ترمیم شود. 

• هر آنچه که باید در مورد عصب کشی دندان بدانید!

اگر امکان آن نباشد که دندان را عصب‌کشی نمود پزشک ممکن است دندان را کشیده و جای آن دندان دیگری را ایمپلنت کند. 

این نوع درمان باعث می‌شود که مینای دندان‌های آسیب دیده تقویت شود و همچنین باعث می‌شود دندان‌هایی که قسمتی از آن بر اثر انواع پوسیدگی دندان از بین رفته تقویت شود.

آب‌نمک: یکی از ساده‌ترین روش‌های جلوگیری از انواع پوسیدگی دندان‌ استفاده از آب‌نمک می‌باشد که باعث می‌شود باکتری‌هایی که موجب پوسیدگی دندان شده، از بین رفته و دهان ضدعفونی شود.

اگر پوسیدگی در مراحل اولیه باشد، می‌توان با رعایت چند نکته پیشروی آن را مدیریت و متوقف نمود از‌جمله:

1. رژیم غذایی درست و با کیفیت
2. کاهش مصرف شیرینی‌جات و قند
3. رعایت بهداشت دهانی از‌جمله استفاده از مسواک و دهان‌شویه
4. مصرف کلسیم و ویتامین D
5. عدم استفاده از دخانیات 
6. مصرف چای سبز

با آگاهی و شناخت  نسبت به انواع پوسیدگی دندان، پیشگیری از آن و رعایت موارد بهداشتی می‌توانیم تا حد بسیار زیادی از شکل‌گیری و ایجاد پوسیدگی جلوگیری نماییم، تا هرچه بیشتر در راه سلامتی خود قدم برداشته و خطر ابتلا به انواع پوسیدگی دندان را کاهش دهیم. علاوه بر آن می‌توانیم با رعایت نکات گفته شده نه تنها سلامتی جسمانی خود، بلکه به کیفیت زندگی خود کمک شایانی کرده، تا از هزینه‌ها و آسیب‌های جدی کاسته و بتوانیم قدردان این نعمت بزرگ خدادادی باشیم.