دندان درد در کودکان (علت ، پیشگیری و درمان)

معمولا دندان درد در کودکان بعد از خراب شدن دندان‎‌ها بروز پیدا می‌کند که ایجاد حفره در دندان، شایع‌ترین نوع آسیب به دندان است. این عارضه اغلب به دلیل عدم بهداشت مناسب دهان و دندان‌ها است. باقی ماندن نشاسته و قندی که در غذاها وجود دارد، باعث شده تا باکتری‌های موجود در دهان به دندان‌ها آسیب وارد کند، چون این باکتری‌ها با تغذیه از نشاسته و قند، اسیدی در دهان تولید می‌کنند که دندان‌ها را پوسیده کرده و حفره‌ای در آن‌ها ایجاد می‌‍کند. این عارضه به کرم‌ خوردگی دندان در کودکان شناخته می‌شود.

این آسیب به مرور زمان از عاج دندان‌ها عبور می‌کند و به قسمت نرم درون دندان که اعصاب و رگ‌های خونی دارد و به آن بافت پالپ گفته می‌شود می‌رسد. در آخر نیز چون بافت پالپ درون دندان آلوده و ملتهب می‌شود، دندان درد در کودکان بروز پیدا می‌کند. در نتیجه توصیه می‌شود، پیش از بروز آسیب، به منظور جلوگیری از آن هر شش ماه توسط دندانپزشک دندان‌های کودک مورد بررسی قرار بگیرد.

علائم دندان درد ممکن است در هر کودکی متفاوت باشد. ولی شایع‌ترین علائم دندان درد در کودکان عبارتند از:

• دردی که با لمس دندان بدتر می‌شود.
• درد آزار دهنده و دائمی دندان
• دردی که با خوردن غذاهای بسیار گرم یا سرد یا مایعات شدیدتر می‌شود.
• احساس درد در ناحیه فک
• تب، بی‌قراری و بی‌حالی کودک

با بروز این علائم، ممکن است که دندانپزشک برای مشاهده و بررسی وضعیت بافت‌های درونی، تصویر اشعه ایکس از کل دندان‌ها را بخواهد.

توصیه می‌شود قبل از اقدام برای درمان دندان درد کودک ابتدا دلیل اصلی آن را پیدا کنید. مهم‌ترین و شایع‌ترین دلایل مربوط به دندان درد در کودکان عبارتند از:

وقتی دندان‌های دائمی رشد می‌کند، به دندان‌های شیری و لثه فشار بیشتری وارد می‌شود. به همین دلیل لق شدن و افتادن دندان‌های شیری ممکن است باعث دندان درد در کودکان شود. اگر به شکل صحیحی رسیدگی نشود، ممکن است لثه به عفونت دچار شود.

• جلوگیری از پوسیدگی دندان بدون از بین بردن باکتری ها
• ترمیم دندان پوسیده (12 روش درمان خانگی)

وقتی کودک دندان‌های خود را به یکدیگر می‌سابد، درد زیادی را تجربه می‌کند. بیشتر کودکان در خواب این مشکل را تجربه خواهند کرد، ولی ممکن است که در بیداری هم این عارضه رخ دهد. اضطراب و استرس شدید و دردهای نواحی گوش ممکن است به شکل دندان قروچه بروز پیدا کنند. برای درمان دندان درد در کودکان ناشی از سایش، ابتدا باید دید که کدام عامل زیر منجر به بروز این مشکل شده است:

• نامرتب بودن دندان‌ها
• مسائل ژنتیکی
• اختلال خواب
• مشکلات عصبی ریشه

ممکن است که کودکان آموزش صحیح و کافی در مورد نحوه مسواک زدن ندیده باشند و دندان‌های خود را با تکنیک‌های اشتباهی تمیز کنند. تمیز نکردن دندان‌ها و فشار بیش از اندازه ممکن است منجر به بروز درد کودکان شود. یکی دیگر از عوامل موثر بر روی ایجاد درد دندان، استفاده از خمیردندان‌هایی که موجب تحریک لثه شده و یا استفاده نکردن از مسواک مخصوص کودکان است.

دندان‌ها ممکن است در صورتی که کودک رژیم غذایی مناسب نداشته باشد به سرعت خراب شده و باعث بروز درد شود. مصرف غذاهای اسیدی و تحریک کننده هم برای دندان‌ها زیان آور است. اگر کودک از مواد غذایی نامناسبی استفاده می‌کند، برای درمان سریع دندان درد شبانه کودکان می‌توان از مسکن‌ها استفاده کرد. توجه داشته باشید که مصرف تنقلات چسبناک هم باعث افزایش دندان درد در کودکان خواهد شد.

عدم رعایت بهداشت دهان و دندان دلیل اصلی بروز آبسه است. این عارضه ممکن است باعث پوسیده شدن و خراب شدن دندان‌ها شود. بیماری‌های مربوط به لثه همچون پریودنتیت و ژنژیویت هم برای کودک ممکن است اذیت کننده باشد. برای درمان آبسه توصیه می‌شود که حتما به دندانپزشک مراجعه نمایید. توجه داشته باشید که استفاده از روش‌های خانگی، درد را کمی به صورت موقت کاهش دهد. ولی برای بهبود شرایط باید این عارضه به صورت جدی درمان شود.

شکستگی دندان و یا ترک خوردگی دندان نیز ممکن است منجر به بروز دندان درد در کودکان شود. برای تسکین درد در این شرایط می‌توانید از مسکن استفاده کرده و سپس هر چه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کنید.

گاهی فقط مسواک زدن برای بیرون آوردن تکه‌های غذا از بین دندان‌ها کافی نبوده و از نخ دندان نیز باید استفاده کرد. با گیر کردن تکه‌های غذا بین دندان‌ها، به لثه فشار بیشتری وارد می‌شود و ممکن است کودک در این شرایط دردی را احساس کند. همچنین وجود غذا میان دندان‌ها به دندان‌ها نیز فشار وارد می‌کند و فاصله آن‌ها را بیشتر می‌کند.

در صورت خراب شدن دندان‌هایی که از قبل پر شده‌اند، مجددا به درون آن‌ها مواد غذایی نفوذ کرده و با درد شدید همراه است. برای درمان این عارضه هرچه سریع‌تر باید مجددا دندان‌های خراب شده را پر کرد.

برای درمان قطعی دندان باید سن، علائم، سلامت عمومی کودک و شدت دندان درد مورد بررسی قرار بگیرد. ولی در کل رایج‌ترین درمان‌ها که توسط دندانپزشک مخصوصا برا از بین بردن درد دندان آسیای کودک توصیه می‌شود عبارتند از:

• تجویز آنتی‌‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت دندان در کودکان و تجویز مسکن برای کنترل درد
• شستشوی دهان کودک با محلول آب‌نمک ولرم به صورت منظم
• تخلیه عفونت چرکی (آبسه) در صورت نیاز
• کشیدن دندان کرم‌ خورده
• جراحی به منظور برداشتن پالپ ملتهب از وسط دندان (روت کانال)
• پرکردن دندان در صورت نیاز

ممکن است در صورت شدید بودن عفونت، کودک در بیمارستان تحت درمان قرار بگیرد و یا نیاز به تزریق وریدی آنتی بیوتیک داشته باشد.

در نخستن لحظه بعد از بروز علائم دندان درد کودکان (مخصوصا دندان درد در کودکان دو ساله) به عنوان کمک‌های اولیه می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

• از نخ دندان برای بیرون آوردن تکه‌های غذایی که ممکن است میان دندان‌ها گیر کرده باشد و باعث ایجاد درد شده باشد استفاده کنید.
• بر روی قسمت خارجی گونه کودک خود کمپرس سرد را در نزدیکی ناحیه متورم و دردناک قرار دهید. در صورت نداشتن کیسه کمپرس، می‌توانید یخ را درون پارچه یا حوله‌ای کوچک بپیچید و بر روی ناحیه مورد نظر قرار دهید. حوله یا کمپرس را هر بار فقط به مدت 15 دقیقه بگذارید نه بیشتر، چون ممکن است تماس مستقیم و زیاد یخ با پوست باعث بروز قرمزی و آسیب پوستی شود.
• یک قاشق چای‌ خوری نمک را در یک فنجان کوچک آب گرم حل کنید و از کودک خود بخواهید تا با این محلول دهان خود را حدود سی ثانیه قرقره کند. با این کار باکتری‌های این ناحیه از بین می‌شود و سرعت ترمیم افزایش پیدا می‌کند.
• در صورتی که دندان درد کودک ادامه داش، کودک می‌تواند از داروهای ضدالتهاب همچون ایبوپروفن و استامینوفن متناسب با شرایط و وزن خود استفاده کند
• توجه داشته باشید که به هیچ وجه مسکن و یا آسپرین را نباید بر روی لثه‌‌ی کودک بمالید، چون این مواد بسیار اسیدی بوده و ممکن است موجب سوختگی شدیدی شوند.
• تا جای ممکن از دستکش‌های طبی استفاده کرده و به دنبال دلیل اصلی دندان درد باشید.
• اگر گونه و لثه دچار قرمزی و تورم شد ممکن است کودک به آبسه دندان دچار شده باشد.
• تغییر رنگ، شل بودن یا شکستگی دندان را بررسی کنید.
• در صورتی نیاز به درمان‌های موضعی دارید، می‌توانید از روغن میخک که یک داروی ضد قارچ و ضد میکروب است استفاده کنید. این روغن را با پنبه به ناحیه آسیب‌دیده اطراف دندان با ملایمت بکشید تا به صورت موقت دندان درد کودک توقف شود.
• استفاده از سیر، عصاره وانیل و چای خشک به صورت موضعی هم تا حدودی درد را تسکین می‌دهد، ولی برخی از کودکان ممکن است که به آن‌ها حساسیت داشته باشند.
• در صورتی که دندان درد کودک بیشتر از 24 ساعت ادامه داشت، کودک را هرچه سریع‌تری به دندانپزشکی ببرید.

این روش‌ها درمان‌های خوب و فوری برای دندان درد در کودکان می‌باشند؛ مخصوصا در شب که ممکن است نتوان به مراکز درمانی مراجعه کرد.

• کشیدن دندان، هزینه و مراقبت‌های پس از آن
• علت بوی بد دهان چیست؟ بهترین راهکار برای رفع آن

بر اساس نظریه متخصصان طب سنتی برای تسکین دندان درد درد کودکان می‌تواند از موارد زیر استفاده کرد:

• سرکه سیب
• عصاره سیر
• عصاره وانیل
• کمپرس سرد

کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر در معرض خطرات عفونت‌های مربوط به دندان قرار می‌گیرند. ولی والدین می‌توانند با آموزش صحیح نحوه مسواک زدن (2 بار در روز) و نحوه کشیدن نخ دندان (در شب‌) مانع بروز دندان درد در کودکان شوند. تا جای ممکن سعی کنید که به کودکتان غذاهای مقوی سالم بدهید، همچنین مصرف غذاهایی که نشاسته و یا قند دارند را محدود کنید.